Zichtꜛ

Het visueel systeemꜛ van de makaakꜛ lijkt sterk op dat van de mens, en makaken kunnen getraind worden specifiek te reageren op bepaalde stimuli. De onderzoeker Logothetisꜛ trainde makaken verschillend te reageren op verschillende visuele stimuli, en gaf vervolgens het linkeroog een andere stimulus dan het rechteroog. In zulke gevallen ontstaat bij mensen een race­conditieꜛ, waarbij afwisselend de ene en de andere stimulus ervaren worden. Ook de makaken gaven aan dan weer de ene, dan weer de andere stimulus te zien.

Bij structurele stimuli (het ene oog zag balken omhoog bewegen, het andere omlaag) bleek in de vijfde visuele cortexꜛ (normaliter met V5ꜛ of MTꜛ voor mediale temporale cortexꜛ aangeduid) ongeveer één vijfde van de cellen niet met de stimulus op zich, maar met de waargenomen stimulus te corresponderen. Dus vier vijfde van de cellen die gevoelig zijn voor opwaartse bewegingen reageerde wanneer er maar één oog dergelijke bewegingen zag, maar van de overige reageerde de helft enkel wanneer de makaak aangaf zo'n opwaartse beweging te zien, en de andere helft juist wanneer die stimulus wel werd aangeboden, maar niet werd beleefd. In V1ꜛ, V2ꜛ en V4ꜛ werden dergelijke verschijnselen waargenomen, zij het dat in V1 en V2 geen cellen gevonden werden die reageerden op de niet-beleefde stimulus.

Voor functionele stimuli (het ene oog zag de zon door de wolken breken, het andere zag allerlei beelden van dieren of dingen) bestaan specifieke cellen in de temporele cortexꜛ, speciaal de inferotemporale cortexꜛ en de bovenste temporale sulcusꜛ. Zo zijn daar cellen die specifiek reageren op het zien van bijvoorbeeld een vlinder. Welnu, 90 procent van die specifieke cellen reageert slechts als de makaak ook aangaf die stimulus (dus bij voorbeeld die vlinder) te zien, en niet als de makaak aangaf de zon met wolken te zien.

Met andere woorden: activiteit van die cellen lijkt samen te hangen met beleefde waarneming, niet met feitelijk aanwezige stimuli. Bij identieke stimuli vuurt de cel wel bij de ene, en niet bij de andere beleving.

Het blijkt echter dat dit verschijnsel, dat bepaalde cellen met bepaalde belevingen kunnen worden gecorreleerd, enkel in heel bijzondere gevallen optreedt. Het was nodig de hoofden van de makaken middels chirurgie bewegingsloos precies rechtop te bevestigen, hun lichamen moesten een bepaalde houding hebben, er mocht geen afleiding of spanning zijn, het moest doodstil zijn, en zo voort. Was aan die voorwaarden niet voldaan, dan reageerden die cellen anders — diezelfde cellen bleken dus ook te staan voor andere waarnemingen of verschijnselen. Er is veeleer sprake van wat een ontvankelijk veldꜛ wordt genoemd: alle cellen samen staan voor een geheel aan informatie, zonder dat onderdelen van die informatie direct aan indiviuele cellen kunnen worden toegeschreven.

Een ander probleem is dat onderzoek aan verdoofde dieren laat zien dat ook bij hen die cellen reageren — maar het is onwaarschijnlijk dat er bij hen van een beleefde waarneming sprake is, gegeven het feit dat verdoofde mensen, ook als die hun ogen open hebben, meestal niet waarnemen maar ongerelateerde droombelevingen hebben.

Al in het netvliesꜛ is er onderscheid tussen minstens drie soorten lichtgevoelige cellen: de magno­cellenꜛ of M-­cellenꜛ, die lichtsterkteïnformatieꜛ doorgeven aan M-cellen in de hersenen, die daar onder meer bewegingsinformatie uit afleiden; de parvo­celllenꜛ of P-­cellenꜛ, die verbonden zijn met P-cellen in het brein die aan zaken als objectherkenning doen, en cellen van nog andere typen die de hypothalamusꜛ informeren, en daarmee onder meer verantwoordelijk zijn voor ons circadiane ritmeꜛ (dag-en-nacht­ritmeꜛ of slaap-waak­ritmeꜛ).

Het feit dat het M-­systeemꜛ kleurenblind is heeft tot gevolg dat wij bij equi­luminantieꜛ, het kijken naar zaken met exact gelijke grijswaarde, geen beweging meer kunnen waarnemen. Wij zien dan stilstaande objecten die zich op miraculeuze wijze steeds ergens anders bevinden. ((Voorbeeldprogrammaatje toevoegen. Voorbeelden op het web zijn niet erg overtuigend — maar ik verlies wel deels mijn dieptezicht.))