Determinisme en ethiekꜛ

((Te doen.))

Zonder wilsvrijheid is zedeleerꜛ loos. Het verleden bepaalt het heden en het heden bepaalt de toekomst, dus zo onvrij als we zijn het verleden te veranderen, even onvrij zijn we de toekomst te veranderen.

Het is onredelijk iemand te straffen voor zijn daden als hij niet anders had kunnen doen dan hij gedaan heeft. Iemand die kwaad doet ondanks een bevoorrecht leven is moreel slechter dan iemand die na een slechte jeugd het verkeerde pad op gaat. Wilszwakte is een moreel excuus. Beide feiten zijn slechts redelijk binnen een niet-deterministische context. Kortweg gesteld leidt determinisme tot ethisch nihilisme, omdat de ethische keuze niet bestaat.

Tegenwerping (Determinisme nodigꜛ):

Als mijn beslissing niet volgt uit mijn wezen, hoe kan ik dan verantwoordelijk zijn voor die beslissing?

Antwoord:

((Te doen. Dit gaat uit van de valse dichotomie tussen determinisme en onbepaaldheid.))

Tegenwerping („Had kunnen” betekenisvol bij determinismeꜛ):

De uitdrukking „had kunnen” heeft wel betekenis, maar behoeft altijd een conditie die niet vervuld is: ik had anders kunnen doen als ik anders gewild had.

Antwoord:

Dus „ik had anders kunnen willen” — want daarom gaat het toch ethisch — betekent „als ik anders had willen willen”, en dat betekent weer „als ik anders had willen willen willen”, en zo voort. Dat is een oneindige regressie.

Tegenwerping (Determinisme mogelijkꜛ):

Ethiek kan deterministisch; zo blijft straffen zinvol bij determinismeꜛ en wetgeving werkzaam bij determinismeꜛ. Iemand die gedetermineerd keuzen maakt doet dat nog steeds op grond van invoer. Kennis van het feit dat stelen kan leiden tot straf, of de herinnering aan zelf of door anderen ondergane straf, maken van die invoer deel uit. Dus ook in een deterministische wereld zijn wetten en straffen zinvol.

Antwoord:

Dat is juist, maar gaat voorbij aan het probleem. In een deterministische wereld is er namelijk geen vrije keuze tussen al dan niet wetten uitvaardigen, al dan niet straffen — wie gedetermineerd is dat te doen zal het doen, en wie gedetermineerd is het te laten zal het laten. Als er wetten en straffen zijn is dat niet doordat die situatie beter is maar doordat de deterministische machine die deze wereld is onverbiddelijk leidde tot die situatie. Ik straf die ander niet opdat hij verandert, maar doordat ik zo gedetermineerd ben.

Tegenwerping (Determinisme vergt ander strafrechtꜛ):

Wij moeten ons strafrecht aanpassen, want de misdadiger heeft gedaan wat hij deed door determinisme. Hij had geen keuze.

Antwoord:

Helaas, „moeten” heeft geen morele betekenis binnen het determinisme: als wij gedetermineerd zijn het strafrecht aan te passen zullen wij dat doen, maar dat heeft met moeten niets te maken, behalve in de zin dat we wel moeten omdat we niet anders kunnen.