Stijlfiguren

Een stijlfiguurꜛ is een vorm waarin een tekst gegoten kan worden om een effect te bereiken dat de kale tekst niet zou bereiken. Enige van die effecten worden op de zusterpagina „Effecten” behandeld.

Personificatieꜛ. Een voorbeeld zijn de vrouwenꜛ Wijsheid, Schranderheid en Dwaasheid uit Spreuken, en de personnages uit de fabels.

De Bijbelse auteurs zijn zich bewust van het feit dat hun taal beeldspraak is.

Psalmen 19:2-6: De hemelen vertellen Gods eer, en het uitspansel verkondigt het werk zijner handen; de dag doet sprake toestromen aan de dag, en de nacht predikt kennis aan de nacht. Het is geen sprake en het zijn geen woorden, hun stem wordt niet vernomen: toch gaat hun prediking uit over de ganse aarde en hun taal tot aan het einde der wereld. Hij heeft daarin een tent opgeslagen voor de zon, die is als een bruidegom die uit zijn bruidsvertrek treedt, jubelend als een held om het pad te lopen.

Habakuk 2:11: Want de steen schreeuwt uit de muur, en de balk antwoordt hem uit het houtwerk.; (Zij schreeuwen de aanklacht van Habakuk 2:12 omdat zij producten, bewijzen van onrecht zijn — Habakuk 2:9.)

Zo gebruikt Paulus het beeld van een koningꜛ om zijn beeld van heerschappijꜛ te versterken.

Romeinen 5:14: Toch heeft de dood als koning geheerst van Adam tot Mozes, ook over hen, die niet gezondigd hadden op een gelijke wijze als Adam overtrad, die een beeld is van de komende.
Romeinen 5:17: Want, indien door de overtreding van de ene de dood als koning is gaan heersen door die ene, veel meer zullen zij, die de overvloed van genade en van de gave der gerechtigheid ontvangen, leven en als koningen heersen door de ene, Jezus Christus.
Romeinen 5:21: opdat, gelijk de zonde als koning heerste in de dood, zo ook de genade zou heersen door rechtvaardigheid ten eeuwigen leven door Jezus Christus, onze Here.
Romeinen 6:12: Laat dan de zonde niet langer als koning heersen in uw sterfelijk lichaam, zodat gij aan zijn begeerten zoudt gehoorzamen,
Zie ook: Romeinen 6:9z, Romeinen 6:14

Hiervan moet wel onderscheiden worden de benaderende aanduiding.

Mattheüs 11:19z: En de wijsheid is gerechtvaardigd op grond van haar werken.; (Bedoeld wordt: de persoon die wijs handelt. In Lukas 7:35 is dit wel uitgewerkt tot een personificatie.)
Mattheüs 11:20-24: Toen begon Hij de steden, waarin de meeste krachten door Hem verricht waren te verwijten, dat zij zich niet bekeerd hadden: Wee u, Chorazin, wee u, Bethsaïda! Want indien in Tyrus en Sidon die krachten waren geschied, welke in u geschied zijn, reeds lang zouden zij zich in zak en as bekeerd hebben. Doch Ik zeg u, het zal voor Tyrus en Sidon draaglijker zijn in de dag des oordeels dan voor u. En gij, Kafarnaum, zult gij tot de hemel verheven worden? Tot het dodenrijk zult gij nederdalen; want indien in Sodom de krachten waren geschied, die in u geschied zijn, het zou gebleven zijn tot de dag van heden. Maar Ik zeg u, het zal voor het land van Sodom draaglijker zijn in de dag des oordeels dan voor u.; (Bedoeld worden de inwoners van die steden.)
Romeinen 7:8-11: Maar uitgaande van het gebod, wekte de zonde in mij allerlei begeerlijkheid op; want zonder wet is de zonde dood. Ik heb eertijds geleefd zonder wet; toen echter het gebod kwam, begon de zonde te leven, maar ik begon te sterven, en het gebod dat ten leven moest leiden, bleek voor mij juist ten dode te zijn; want de zonde heeft uitgaande van het gebod, mij misleid en door middel daarvan gedood.; (Bedoeld wordt de geest van zonde.)
1 Korinthiërs 13:4-7: De liefde is lankmoedig, de liefde is goedertieren, zij is niet afgunstig, de liefde praalt niet, zij is niet opgeblazen, zij kwetst niemands gevoel, zij zoekt zichzelf niet, zij wordt niet verbitterd, zij rekent het kwade niet toe. Zij is niet blijde over ongerechtigheid, maar zij is blijde met de waarheid. Alles bedekt zij, alles gelooft zij, alles hoopt zij, alles verdraagt zij.; (Bedoeld wordt de liefhebbende persoon, of de geest van liefde.)
Openbaring 1:12a: En ik keerde mij om, ten einde de stem te zien, die met mij sprak.; (Bedoeld wordt: de spreker.)

Naast de pars pro toto zijn er onder meer het abstractum pro concreto, het concretum pro abstracto en de metonymie.

synecdocheꜛ: totum pro parte. Vaak wordt een groep genoemd om enigen uit die groep aan te duiden. Johannes doet dit vaak met betrekking tot „de Joden”.

Johannes 1:19: En dit was het getuigenis van Johannes, toen de Joden uit Jeruzalem priesters en Levieten tot hem zonden om hem te vragen: Wie zijt gij?
Johannes 2:18: De Joden dan antwoordden en zeiden tot Hem: Welk teken toont Gij ons, dat Gij dit moogt doen?
Zie ook: Johannes 5:10, Johannes 7:1 en vele andere verzen.