Voorbeelden van irreducibiliteit

Hier worden enige voorbeelden gegeven van paren waarvan dikwijls ten onrechte wordt aangenomen dat het eerste lid tot het tweede reduceerbaar is. Het onterechte geloof in dergelijke reducibiliteit leidt tot een te zeer vereenvoudigd wereldbeeld, en is een belangrijke bron van atheïstische overtuigingen.

Kennen is irreducibel tot weten, zoals een gedachtenexperiment toont.

((Te doen.))

Intentieꜛ naar causaliteitꜛ.

Andersom kan wel, want ik kan een thermostaat ontwerpen, of een motor: een ding dat causaal mijn intentie teweegbrengt. Gods intentie brengt veel teweeg: de structuur van onze werkelijkheid, identiteit, onze intenties, ‥ Is intentie prieur aan causaliteit? Uiteindelijk wel, in zoverre als God prieur is aan de wereld, maar valt het te bewijzen zonder God?

Wij kennen causaliteit door onze intentionaliteit, dus het is niet slim te pogen intentie tot causa te reduceren. Andersom is redelijker.))

Gedragꜛ tot structuur.

We kunnen ons een „bevroren” universum voorstellen, met alle materie verdeeld als op tijdstip t uit ons universum, maar zonder beweging of verandering. We kennen de wetten die die verandering teweeg brengen, maar die zijn niet impliciet in de materie. (Dat universum zou natuurlijk onkenbaar zijn voor anderen dan de transcendente geest. Woorden als massa, lading, enz. zijn betekenisloos in zo'n universum, want dat zijn slechts etiketten voor onze empirie: „lading” betekent „onderworpenheid aan bepaalde bewegingswetten”. Zulke begrippen verrijken de beschrijving van het universum (het bestaan van snelheid betekent dat een deeltje zes coördinaten vergt voor zijn beschrijving in plaats van drie), maar die verrijking op zich brengt ook geen beweging teweeg.)

Bewustzijnꜛ tot structuur en gedrag.

Uit feiten betreffende samenstelling en functie van een wezen, brein, of wat dan ook, kan het bewustzijn daarvan niet verklaard worden. Daartoe zou een gegeven nodig zijn „Uit zulk en zulk een samenstelling volgt bewustzijn” maar dat is nu net wat verklaard moet worden.

(Empirie kan wel informatie leveren: bij zulk en zulk een samenstelling bestaat altijd bewustzijn; met zulk en zulk een structuur van de materie correspondeert zulk en zulk een structuur van de ervaring.)

((Toevoegen: betekenis kan ook niet tot structuur + gedrag worden gereduceerd, en logische afleiding (gedrag) niet naar structuur — dat laatste was de pointe van Lewis Carrollsꜛ „Achillesꜛ en de schildpad”-dialoogꜛ.

Zelf­besefꜛ tot bewustzijn.

Een psychoot kan een bewuste ervaring hebben zonder te weten dat hij die ervaring heeft.